Bij toeval, althans zo noem ik dat, kwam ik uit op het thema patatzaak. Ik ben niet echt een patat eter maar er is patat wat ik wel lekker vind en ook niet. Het gekke is dat patat of friet in hun benaming een wereld opent waarbij de discussie over wat wat is tot grootse discussie leidt. Ik voor mij beschouw de gefrituurde aardappel wel als een kunstwerkje van smaak als ik het over patat heb. Zo zie je maar hoe je er tegen aan kijkt. Patat in mijn jeugd was iets bijzonders en niet alledaags zoals dat nu wel in het straatbeeld opduikt.
Patat was iets van de straat en daarmee werd het anders gekwalificeerd een soort armoede eten. Nu hield mijn broer van gebakken aardappelen maar dat was toch anders dan patat. Patat van Koos Hordijk op het marktplein was de eerste gedachte toen ik terugdacht aan patat in mijn leven, daarna dook Vermoen op in de van Goghstraat en de Boef onder aan de brug en dat allemaal in Zwijndrecht. Logisch omdat ik daar woonde en dat dit in de steeds groter wordende cirkel van mijn leefomgeving paste.
In de smaakbeleving van de patat nam uiteindelijk de patat van de firma de Boef toch de eerste plaats in. Naarmate mijn actieradius groeide kwamen er steeds meer patatzakjes in beeld. Patat zaken die ook dichtbij zaten werden ook wel bezocht maar vielen af door de kwaliteit of de vriendelijkheid of natuurlijk de hoeveelheid patat per portie. Op de één of andere manier was het gemak van patat halen iets wat alleen paste als er iets " aan de hand " was. Ook wel gemak maar niet direct de eerste keuze.
De zaterdag was wel een soort patatdag maar het halen van patat leidde dan niet altijd tot een bevredigend gevoel van de eters. De timing en luiheid om op dat moment aan te sluiten was er niet altijd. Met de komst van Kreté Krokant ontstond er iets nieuws. Voorgebakken patat uit de fabriek. Alleen op zaterdag kon de consument voorgebakken patat halen in grootte hoeveelheden. Dat scheelde dan in het proces ( stank en portemonnee ) wat er thuis ook al was ontstaan om zelf patat te bakken. Thuis was het voorbakken vooral het obstakel.
Dat dubbele proces en de bewerking in al die stappen werd niet als prettig ervaren, vooral ook omdat alles met één frituurpan gebeurde. Kreté krokant was net iets verder lopen dan Vermoen , en op de zaterdag paste dat dan nog wel in de schema s van iedereen. Het was wel gemakkelijk om de voorgebakken patat te halen vooral omdat het proces van voorbakken, aardappels schillen en verwerken, dan teruggebracht werd tot gewoon eenmalig patat bakken. Als de frituurpan heet was kon je blijven bakken.
De periode waar ik het over heb was voorbereid eten nog niet uitgebreid in aanbod zoals nu en lang niet iedereen had een vriezer. Eigenlijk was witgoed zelfs iets van luxe. Nu was patat nou niet direct iets van een culinair product maar het had zeker iets gezelligs en maakte ook weer een ongedwongen sfeer. Het was een periode die paste in mijn jeugd. De fabriek stopte vanwege faillissement. Patat bleef en ook de cafetaria breiden hun assortiment uit en kregen al gauw een betere status.
Niet alleen een frietzaak maar al gauw kwam het Amerikaanse model van fast Food keten waar je ging eten of naar toe ging om een beetje te hangen en andere mensen, jongeren, te ontmoeten. De avondsnack kwam zo ook meer om de hoek kijken. Bij lekkere trek was er altijd nog wel het cafetaria om iets lekkers te halen. Toch was ik niet van de kroketten, frikadellen en al die andere zaken die naast de patat werden aangeboden. De kroketten waar iedereen blij van werd waren zeker aan mij niet besteed. Ik had liever doperwten bij de patat dan een kroket.
Voor mij was het verschil duidelijk zichtbaar bij al die hapjes in de toonbank ik behoorde niet tot de doelgroep. Voor mij was de smaak van de patat toch wel bepalend. Dus een patatje zomaar werd het niet. Ik beleefde wel de verschillende smaaksensaties die geïntroduceerd werden. De french fries van MacDonald. Juist die dunne patatjes hadden in het begin wel wat. Toch viel ik telkens terug op de klassieke patat en at liever geen patat dan kleffe massa die als friet verkocht werd. In Rotterdam ontdekte ik ook de lekkere patat van Bram Ladage.
Verse patat kort van tevoren gesneden en voorgebakken. Dat smaakte ook heel lekker en nog steeds is dat een favoriet te noemen. Patat en friet of patat friet zoals men het ook wel benaderd is ondertussen wel meer geworden dan de jaren zeventig toen de patatgeneratie werd geboren. Patat is niet meer gewoon een puntzakje met een eventuele kwak mayonaise maar is geëvolueerd naar een hoger niveau. Bram Ladage is ondertussen ook zo een merk dat door de regio heen zijn vleugels heeft uitgeslagen.
Cafetaria s verrijzen als concepten, Verhagen of Family en welke nog wel niet meer, ze zijn al lang niet meer uit het straatbeeld weg te slaan. We gaan uit eten bij Mac of Kentucky de Amerikaanse merken die doen denken aan de jaren zestig. De drive thru is een vast begrip. We stappen de auto niet meer uit en bestellen aan de paal om even iets verderop uit het loket het eten te krijgen. De snackbar met zijn eten uit de muur zoals de FEBO die ik uit ( de Ferdinand Bolstraat) Amsterdam ken maar ook de loketten in Dordrecht.
Kroketten, nasihapjes, frikadellen etc. gewoon uit het loket, uit de muur zoals het uitgedrukt wordt, de automatiek. Wat een uitvinding. Een Duitse uitvinding die begin negentienhonderd werd geïntroduceerd. De automatiek zoals de FEBO die toch wel bekend heeft gemaakt ( ondertussen bestaan ze vijfenzeventig jaar ) ,en waar ze s' morgens om vijf uur al beginnen met vullen, is gebaseerd op een vijftien minuten principe. Een soort versgarantie. Contact met de krokettenbakker is er niet en de snelheid van eten, ik heb trek, stop,trek en vertrek is voor het gemak wel het grootst.
De veelheid van snacks nam alleen maar toe. In de de jaren vijftig veranderde de warenwet en ontstond de frikadel in Dordrecht. Jan de Vries veranderde zijn populaire gehaktbal van vorm en zo ontstond de frikadel. Patat met een wat extra zetmeel wordt toegepast om het weglekken van vocht te voorkomen. Patat wordt ondertussen gewoon vanuit de diepvries verkocht en kent zo zijn vele variëteiten. Van de dunne tot en met de dikke friet, Vlaamse friet of oven patat. Maar patat frites zegt eigenlijk gewoon gefrituurde aardappel.
Die discussie blijft middels een soort grens tussen noord en zuid blijft bestaan ( whats in a name). Voor mij is het belangrijkst dat het lekker is op de momenten dat ik het eet. Eerlijk gezegd is dat slechts een paar keer per jaar. Ik ben dus geen patatgeneratie in dat kader en beslist niet van de vette bek zoals de uitdrukking luidt voor bezoekers van de snackbar. Maar lekkere patat en goede herinneringen heb ik wel en zeker aan de patat van den Boef onder de brug waar het gezellig was. En het toeval, ik at gisteren patat van Bram wel te verstaan met doperwtjes en de anderen frikadel.
0 Reacties